Instructies

Stap 1: Zaaien tuinbonen, rode biet en keuzegewas

Wanneer zaaien?

Je bepaalt zelf wanneer je de tuinbonen, rode biet en je keuzegewas zaait en of je de gewassen wilt voorzaaien of direct in de volle grond zaait. Over het algemeen kunnen de tuinbonen worden gezaaid vanaf februari en rode bieten van april tot en met juni. Je hoeft de tuinboon, rode biet en je keuzegewas dus niet tegelijkertijd te zaaien, maar houd de behandeling van de tuinbonen in de twee vakken wel gelijk, ook de zaaidatum en plantafstand.

Instructies

Gebruik antwoordformulier 1 om je antwoorden op te noteren (pagina 7).

1. Zaai de tuinbonen, rode bieten, en je keuzegewas volgens de volgende opzet: Voor het experiment leg je in de tuin twee vakken aan: één met de combinatie tuinboon-rode biet en één met de combinatie tuinboon-keuzegewas. In vak 1 zaai je de helft van het zakje tuinboonzaden in een rij, met daarnaast het hele zakje rode bietenzaden in een rij. In vak 2 zaai je de andere helft van het zakje tuinboonzaden in een rij, met daarnaast een rij van het keuzegewas. Hoeveel zaden dit zijn hangt af van het gekozen gewas en de plantafstand die je daarvoor moet gebruiken.

Zet geen andere buurgewassen naast de tuinbonen (anders dan rode biet en je zelfgekozen gewas). Je kunt ze bijvoorbeeld naast een pad of afscheiding zetten als dit past. De minimale afstand tot een volgend gewas is 60 centimeter. Op het plaatje op de volgende pagina zie je een voorbeeld van hoe dit er in je tuin uit kan zien.

Noteer op het antwoordformulier:

• Welk gewas je zelf hebt gekozen om te combineren met tuinboon en waarom.
• De (voor)zaaidata van je tuinbonen, de rode bieten en het keuzegewas.

Noteer op het antwoordformulier de plantafstand van de tuinbonen, rode biet en het keuzegewas (indien je bietenzaden hebt uitgedund: vul de plantafstand na het uitdunnen in).

Als je wilt kun je na het opkomen van de rode biet de plantjes uitdunnen. Dit is echter niet verplicht. Zie hiervoor het blokje “Extra informatie: bietenzaden en uitdunnen” op de volgende pagina. Noteer op het antwoordformulier of je de bieten wel of niet hebt uitgedund.

Stap 2: Bloeidatum, tellen en meten aantal bonenplanten

Wanneer planten meten?

Je voert deze stap uit wanneer de tuinbonen beginnen te bloeien.

Instructies

Gebruik antwoordformulier 2 om je antwoorden op te noteren (pagina 8).

1. Tel het totaal aantal bonenplanten naast de rode biet en naast het keuzegewas en noteer dit.
2. Noteer de datum waarop de tuinbonen naast de rode biet en naast het keuzegewas gingen bloeien. Dit kan ook dezelfde datum zijn.
3. Meet de hoogte van 10 willekeurige planten in elk vak (naast rode biet en naast je keuzegewas) en noteer de hoogte in centimeters.

Stap 3: Tellen luizen en natuurlijke vijanden (optioneel)

Wanneer luizen en natuurlijke vijanden tellen?

Stap 3 bestaat uit twee metingen. Je telt de luizen en natuurlijke vijanden voor de eerste keer wanneer de bonenplanten beginnen te bloeien (tegelijkertijd met stap 2). Je telt voor de tweede keer wanneer je kunt oogsten (tegelijkertijd met stap 5).

Instructies

Gebruik antwoordformulier 3 om je antwoorden op te noteren (pagina 9).

1. Geef op het antwoordformulier aan of je luizen hebt bestreden, zo ja: wanneer en hoe.
2. Vul de datum in waarop je de luizen en natuurlijke vijanden telt.
3. Kies 10 willekeurige tuinboonplanten uit het vak met de rode biet en geef elke plant een score voor de aanwezigheid van luizen. Op de kaart met tekeningen van door luizen (bijlage A) aangetaste planten zie je uit welke scores je kunt kiezen. Die score is gebaseerd op een schatting van het aantal luizen. Noteer de score per plant die het beste past bij de hoeveelheid luizen.
4. Observeer de natuurlijke vijanden die aanwezig zijn op de tuinbonen in het vak met de rode biet. Tel het aantal insecten per soort. Gebruik voor het herkennen van de natuurlijke vijanden de kaart met foto’s (bijlage B).
5. Herhaal stap 3 en 4 voor de tuinboonplanten naast je keuzegewas.

Stap 4: Bestuivers tellen (optioneel)

Wanneer bestuivers tellen?

Je mag zelf kiezen wanneer je bestuivers gaat tellen, zolang de planten maar bloeien. Bij voorkeur tel je de bestuivers drie keer, bijvoorbeeld een week nadat de planten zijn gaan bloeien, een week later, en twee weken later. Dit geeft een betrouwbaarder resultaat dan één keer tellen.

Let op: Weersomstandigheden kunnen je telling beïnvloeden. Tel daarom alleen als het:

• tussen de 18-25 graden is
• tussen 10:00 en 18:00 is
• droog is
• er weinig wind staat
• minder dan 50% van de lucht bewolkt is

Instructies

Deze instructies herhaal je voor elke telling. Gebruik antwoordformulier 4 om je antwoorden op te noteren (pagina 11).

1. Noteer de datum van je observatie.
2. Ga in je tuin zitten/staan en tel gedurende 10 minuten het aantal bestuivende insecten per soort op de tuinbonen naast de rode bieten. In bijlage C vind je plaatjes van de meest voorkomende soorten.
3. Tel in de volgende 10 minuten op dezelfde manier de bestuivende insecten per soort bij de tuinbonen naast je zelfgekozen gewas.

Stap 5: Oogst tuinbonen

Wanneer oogsten?

Kun je minimaal 10 peulen oogsten van de tuinbonen naast de rode biet én minimaal 10 peulen van de tuinbonen naast je keuzegewas? Dan is het tijd om de opbrengst te gaan meten. Je mag zelf bepalen wanneer je oogst, maar doe dit wel tegelijkertijd voor de tuinbonen naast de rode biet en de tuinbonen naast je zelfgekozen gewas. Houd de tuinbonen uit de twee vakken apart voor de telling.

Instructies

Gebruik antwoordformulier 5 om je antwoorden op te noteren (pagina 12).

1. Noteer of je wel of niet hebt kunnen oogsten van je tuinbonen.
   • Heb je kunnen oogsten? Ga dan door met stap 2.
   • Heb je niet kunnen oogsten? Noteer dit dan ook op het antwoordformulier. Geef ook aan waarom de oogst mislukt is, want ook een mislukte oogst kan waardevolle informatie opleveren. Je kunt formulier 5 dan verder leeg laten.
2. Noteer de datum van de eerste tuinbonenoogst.
3. Het kan zijn dat er verschil was in wanneer de bonen naast de rode biet en de bonen naast je keuzegewas rijp waren. Noteer welk vak als eerste rijp was om te oogsten.
4. Tel van 10 willekeurige tuinboonplanten in elk vak (naast rode biet en naast je keuzegewas) hoeveel peulen er in totaal (zowel oogstrijpe als de nog kleine peulen) aan elke plant hangen op het moment van deze eerste oogst. Noteer dit op het antwoordformulier.
5. Oogst vervolgens de tuinbonen als volgt en houd de bonen uit elk vak apart:
   • Werk van onder naar boven en oogst in totaal 10 peulen van de onderste kransen van de tuinbonen naast je zelfgekozen gewas. Maak ze open/dop ze en tel het aantal bonen in elke peul. Vul dit in op het antwoordformulier.
   • Werk van onder naar boven en oogst in totaal 10 peulen van de onderste kransen van de tuinbonen naast je zelfgekozen gewas. Maak ze open/dop ze en tel het aantal bonen in elke peul. Vul dit in op het antwoordformulier.

Stap 6: Moestuinprofiel invullen

Om de data van het experiment goed te kunnen analyseren zijn ook erg benieuwd naar wat achtergrondinformatie over je moestuin. Daarom hebben we een vragenlijst gemaakt met vragen over je tuin en over hoe je dit seizoen hebt ervaren. Je kunt de vragen vinden en beantwoorden op antwoordformulier 6 (pagina 13). Als je wilt kun je het Moestuinprofiel ook meteen online invullen.