Op 29 januari waren onze telers te gast op Landgoed Zuylestein voor de jaarlijkse telersbijeenkomst waarop we de resultaten deelden van het afgelopen groeiseizoen. Vanwege het grote animo pasten we niet meer in de Oranjerie, waardoor we de bijeenkomst startten in Amerongen.
Eigenaar van het landgoed, Jemima de Brauwere, heette ons welkom en vertelde over de geschiedenis van het landgoed dat ontstond toen sadhouder Frederik Hendrik van Oranje Nassau de buitenplaats Zuylestein kocht in 1630. Hij gebruikte het huis als jachtslot en legde de tuinen er omheen in renaissancestijl aan. “In de 17e eeuw was het landgoed een centrum van innovatie waar men experimenteerde met nieuwe teelttechnieken. Ik vind het belangrijk om dat aspect weer terug te brengen op Zuylestein.” Zo is er momenteel weer een moestuin, die drie dagen per week open is voor publiek, en experimenteert Jemima met oude graansoorten. Sinds ze het landgoed overnam in 2016 werkt ze aan het herstel van de landbouw op het landgoed. Ze probeert de oude structuren van de tuinen, boomgaarden en het landschap weer in oude glorie te herstellen. Dat doet ze bijvoorbeeld aan de hand van een oude tekening uit 1710 waarop de tuin van boven, compleet op schaal, getekend is. “Het is geweldig om te zien dat de tekening tot op 30 cm nauwkeurig overeenkomt met de werkelijkheid,” vertelt Jemima.
Om een duurzame toekomst te waarborgen, is het landgoed inmiddels onderdeel van Twickel, waarmee ook een (verre) familieband bestaat. Beheerder Wilke Schoemaker is ingeschakeld als beheerder om zich over de landbouwtak van het landgoed te ontfermen. Daar hoort ook bij dat hij in gesprekken voert met de provincie over bijvoorbeeld de graanteelt op de natuurakkers. Dat is niet altijd makkelijk, zo vertelt hij. “In principe mag je geen voedsel verbouwen op een natuurakker, maar gelukkig krijgen we nu ruimte om oude graanrassen te telen zoals emmer en eenkorn.”
Resultaten 2023 en 2024
Na de introductie was het de beurt aan veldassistenten Anna en Bart om de bevindingen van het afgelopen jaar te presenteren. Na heel veel uren in het lab om alle samples te bestuderen en kevers te determineren. Tot nu toe is er al 2 kg(!) aan kevers gedetermineerd. “Met nog meerdere kilo’s te gaan,” aldus Bart. Gelukkig waren er dit jaar dan eindelijk resultaten te zien over de loopkevers. “Loopkevers zijn bio-indicatoren,” legde Bart uit, “Hun aanwezigheid geeft informatie over de ecologische kenmerken van de omgeving. Op die manier zijn het goede graadmeters van de biodiversiteit.”
Loopkevers
In de resultaten van 2023 zagen we dat er meer loopkeversoorten aanwezig waren in strokenteeltpercelen dan in volveldse percelen. De overlap in aantallen soorten was echter aardig groot. Of het effect significant is moet nog worden onderzocht. De top drie van gevonden loopkevers was voor de strokenteelt: 1) roodpoothalmkruiper, 2) koperen kielspriet, 3) gewone zwartschild. Gek genoeg was de top 3 voor volveldse teelten precies andersom, met de gewone zwartschild op nummer 1. “Tot nu toe is het moeilijk om een trend te zien in verschillen tussen de twee teeltsystemen,” vertelde Bart.
De zeldzaamste vondsten werden gedaan op het landgoed van onze gastvrouw, Zuylestein, waar de Geelsprietkruiper (Harpalus luteicornis), Heidekielspriet (Poecilus lepidus) en Kaalkopkruiper (Harpalus signaticornis) werden gevonden.
Functionele biodiversiteit
Naast de bio-indicatoren hebben de veldtechnici ook functionele biodiversiteit gemeten, onder andere in de vorm van de plasticine (klei)rupsen. De predatie hiervan door vogels en insecten – en in sommige gevallen zelfs zoogdieren – geeft een maat van natuurlijke plaagbestrijding, zie onderstaande afbeelding.
“Om een maat te kunnen geven van de predatie, hebben we de kans dat een kleirups werd gepredeerd weergegeven in een grafiek, voor zowel strokenteelt als volveldse teelt,” vertelt Anna. “Daar zie je dat de kans op predatie groter is in strokenteelt. Dit effect blijft ook bestaan als je de predatie door slakken uit de analyse laat, die natuurlijk afgelopen jaar volop aanwezig waren.”
De predatie werd dit jaar eveneens gemeten door kaartjes met gesteriliseerde motteneitjes uit te zetten in het veld. In samenwerking met Gabriele Bolletta, plaatsen de veldtechnici de eitjes een week lang in het veld, waarna geteld werd hoeveel er opgegeten waren en hoeveel geparasiteerd door bijvoorbeeld sluipwespen. “De predatie lag ietsjes hoger bij strokenteelt, maar ook hier was de overlap groot.”
Vogels
Voor vogels was er net als afgelopen jaar een duidelijke trend te zien: meer soorten vogels interacteren met de strokenteelt dan met volveldse percelen. Dit jaar werden voor het eerst ook wintervoedselvelden voor vogels en vogelakkers meegenomen in de telling. De wintervoedselvelden presteerden zoals verwacht iets beter dan strokenteeltr, maar de strokenteelt leek het juist beter te doen dan de vogelakkers. “Dit is een waardevol signaal voor boeren dat ook een veld dat wel voor productie gebruikt kan worden, bij kan dragen aan leefgebied voor vogels,” aldus Bart.
Akkerflora
Wat betreft de akkerflora, ook wel onkruiden genoemd, zijn er in totaal over alle velden 149 soorten geteld, waarvan 17 rode lijstsoorten (bedreigde soorten). Het aantal soorten lag in zowel 2023 als 2024 hoger bij de biologische bedrijven dan de gangbare bedrijven, maar het totale aantal akkerkruiden was in 2024 lager dan in 2023.
Zowel voor biologische als gangbare bedrijven geldt dat de soortenrijkdom van akkerkruiden groter is bij strokenteelt dan bij monocultuur. De meestgetelde soorten waren Vogelmuur (Stellaria media), Straatgras (Poa annua) en Melganzevoet (Chenopodium album).
CropMix+
Waar de veldtechnici de verschilen in biodiversiteit onderzoeken tussen strokenteelt en volveldse teelt in het algemeen, wilden enkele van onze PhD-kandidaten nog wat dieper ingaan op de materie. Hun onderzoek richt zich specifiek op de effecten van strokenteelt op gewasopbrengst, biodiversiteit en plaagonderdrukking in granen en aardappels. Omdat het bestaande CropMix-netwerk niet voldoende telers bevatte die aardappelen of granen hebben met een referentie die op dezelfde wijze beheerd wordt (biologisch of gangbaar) breidden zij hun netwerk uit buiten dat van CropMix. Vandaar de naam CropMix+.
PhD-kandidaten Rik Waenink, Hilde Faber en Esther Moinat presenteerden de eerste resultaten. De resultaten over insecten, onderzocht door onder andere met schepnetten en potvallen insecten te vangen, lieten zien dat ook er meer insecten te vinden waren in strokenteelt dan in volveldse teelt. Het onderzoek van Hilde, naar gewasopbrengst, liet een minder duidelijk patroon zien. Over het algemeen leek de aardappelopbrengst iets lager in strokenteelt, maar dit is een gemiddelde, waarbij zowel biologische als gangbare bedrijven werden getest. Een teler merkte op dat een perceel met strokenteelt natuurlijk ook andere gewassen bevat, waardoor de opbrengst per hectare niet alleen afhangt van één gewas. Om hardere conclusies te trekken moeten de onderzoekers de data nog verder analyseren.
Strokenteelt en fytoftora
Als laatste was het de beurt aan PhD-kandidaat Zohralyn Homulle om haar onderzoek naar fytoftora in aardappels toe te lichten. Haar onderzoek, dat deel uitmaakt van het Synergia programma, toont aan dat de verspreiding van fytoftora geremd kan worden door strokenteelt. Dit komt bijvoorbeeld doordat gewassen naast aardappel een natuurlijke barrierewerking hebben of de luchtvochtigheid verlagen.
Rondleiding Zuylestein
We sloten de dag af met een rondleiding op het landgoed. Jemima liet ons onder andere de historische moestuin zien, evenals de strokeeltakkers en het nieuw aangeplante sterrenbos. Dit bos was tijdens een valwind in 2021 compleet verwoest geraakt. De varkens, die er daarvoor liepen, verblijven nu elders om de jonge aanplant niet te beschadigen. Zo blijft het landgoed continu in beweging en innoveren. We kijken ernaar uit om het landgoed eens in het voorjaar of de zomer te bezoeken. Nogmaals dank aan Jemima voor haar gastvrijheid!
